1.广州大学 化学化工学院,广州大学分析科学技术研究中心&广州市传感材料与器件重点实验室&广东省光电传感材料与器件工程技术研究中心,广东 广州 510006
2.中山大学 化学工程与技术学院,广东 珠海 519082
胡琼,博士,副教授,研究方向:电化学生物传感,E-mail:q.hu@gzhu.edu.cn
韩冬雪,博士,教授,研究方向:电化学传感,E-mail:dxhan@gzhu.edu.cn
纸质出版日期:2024-02-15,
收稿日期:2023-09-24,
修回日期:2023-10-19,
扫 描 看 全 文
李诗琪,骆怡琳,万建文等.基于核酸适体的电化学生物传感研究[J].分析测试学报,2024,43(02):328-337.
LI Shi-qi,LUO Yi-lin,WAN Jian-wen,et al.Aptamer-based Electrochemical Biosensing[J].Journal of Instrumental Analysis,2024,43(02):328-337.
李诗琪,骆怡琳,万建文等.基于核酸适体的电化学生物传感研究[J].分析测试学报,2024,43(02):328-337. DOI: 10.12452/j.fxcsxb.23092401.
LI Shi-qi,LUO Yi-lin,WAN Jian-wen,et al.Aptamer-based Electrochemical Biosensing[J].Journal of Instrumental Analysis,2024,43(02):328-337. DOI: 10.12452/j.fxcsxb.23092401.
核酸适体是一类经由指数富集的配体系统进化(SELEX)技术在体外筛选获得的单链寡核苷酸片段,由于具有可人工批量合成、价格低廉、易于功能化修饰、特异性强、亲和力高、免疫原性低、批间差异小、热稳定性好等优良特性,在分析化学、疾病治疗以及生物医学研究等诸多领域备受关注。结合代表性案例,该文综述了核酸适体在电化学生物传感领域的应用。首先简要概述了核酸适体及电化学适体传感器的特点,分类阐述了电化学适体传感器在小分子化合物、蛋白质、外泌体、循环肿瘤细胞(CTCs)以及病原微生物检测中的应用,并重点介绍了相关检测方法的原理、分析特性以及所应用的信号放大策略,最后对电化学适体传感器的发展进行了展望。
Aptamers are single-stranded oligonucleotide fragments selected in vitro,mainly through the process known as systematic evolution of ligands by exponential enrichment(SELEX). As aptamers can be artificially synthesized in a large scale and exhibit the intrinsic merits of low price,ease of functional modification,high specificity and affinity,low immunogenicity,minimal interbatch variability,and high thermal stability,they have attracted much attention in diverse fields such as analytical chemistry,disease therapy,and biomedical research. In this review,we describe the representative application of aptamers in electrochemical biosensing. Specifically,the characteristics of aptamers and electrochemical aptasensors are firstly summarized,and then focuses on the introduction of the application of electrochemical aptasensors in the detection of small molecules,proteins,exosomes,circulating tumor cells(CTCs),and pathogenic microbes,along with their detection principle,analytical performances,and the used signal amplification strategies. Also,the further development of electrochemical aptasensors is prospected.
电化学生物传感适体传感器生物标志物外泌体循环肿瘤细胞病原微生物信号放大
electrochemical biosensingaptasensorbiomarkerexosomecirculating tumor cellpathogenic microbesignal amplification
Hu Y W,Cecconello A,Idili A,Ricci F,Willner I. Angew. Chem. Int. Ed.,2017,56(48):15210-15233.
Wu L L,Wang Y D,Xu X,Liu Y L,Lin B Q,Zhang M X,Zhang J L,Wan S,Yang C Y,Tan W H. Chem. Rev.,2021,121(19):12035-12105.
Ellington A D,Szostak J W. Nature,1990,346(6287):818-822.
Tuerk C,Gold L. Science,1990,249(4968):505-510.
Samuelian J S,Gremminger T J,Song Z W,Poudyal R R,Li J,Zhou Y Z,Staller S A,Carballo J A,Roychowdhury-Saha M,Chen S J,Burke D H,Heng X,Baum D A. Nat. Chem. Biol.,2022,18(11):1263-1269.
Yang K,Mitchell N M,Banerjee S,Cheng Z Z,Taylor S,Kostic A M,Wong I,Sajjath S,Zhang Y M,Stevens J,Mohan S,Landry D W,Worgall T S,Andrews A M,Stojanovic M N. Science,2023,380(6648):942-948.
Lü J,Zhen X X,Li D D,Liao G M,Long Z H,Zhang N,Liu X J,Bing T,Shangguan D H. Anal. Chem.,2023,95(2):1228-1233.
Wu Y Q,Lin B Q,Lu Y Z,Li L,Deng K Y,Zhang S H,Zhang H M,Yang C Y,Zhu Z. Angew. Chem. Int. Ed.,2023,62(15):e202218106.
Zhou J Q,Lin Q Y,Huang Z P,Xiong H W,Yang B,Chen H,Kong J L. Anal. Chem.,2022,94(15):5723-5728.
Zhang Q,Ma R F,Zhang Y Z,Zhao J,Wang Y,Xu Z R. ACS Sens.,2023,8(2):875-883.
Lu B,Deng Y,Peng Y,Huang Y,Ma J H,Li G X. Anal. Chem.,2022,94(37):12822-12827.
Li J X,Dong C,Gan H Y,Gu X Y,Zhang J J,Zhu Y F,Xiong J R,Song C Y,Wang L H. Biosens. Bioelectron.,2023,231:115273.
Wei Y D,Tao Z Z,Wan L,Zong C L,Wu J J,Tan X,Wang B H,Guo Z X,Zhang L,Yuan H Y,Wang P,Yang Z Q,Wan Y. Biosens. Bioelectron.,2022,211:114282.
Bakhshandeh F,Saha S,Sen P,Sakib S,MacLachlan R,Kanji F,Osman E,Soleymani L. Biosens. Bioelectron.,2023,235:115359.
Deng J Q,Tian F,Liu C,Liu Y,Zhao S,Fu T,Sun J S,Tan W H. J. Am. Chem. Soc.,2021,143(19):7261-7266.
Sun M,Liu S W,Wei X Y,Wan S,Huang M J,Song T,Lu Y,Weng X N,Lin Z,Chen H L,Song Y L,Yang C Y. Angew. Chem. Int. Ed.,2021,60(18):10266-10272.
Munzar J D,Ng A,Juncker D. Chem. Soc. Rev.,2019,48(5):1390-1419.
Zhao Y C,Yavari K,Liu J W. TrAC-Trends Anal. Chem.,2022,146:116480.
Zhu L J,Yang J P,Ma Y,Zhu X Y,Zhang C. J. Am. Chem. Soc.,2022,144(4):1493-1497.
Chen K,Cai J M,Wang S J,Li Y Y,Yang C,Fu T,Zhao Z L,Zhang X B,Tan W H. Angew. Chem. Int. Ed.,2023,62(2):e202208451.
You M X,Chen Y,Peng L,Han D,Yin B C,Ye B C,Tan W H. Chem. Sci.,2011,2(6):1003-1010.
Alkhamis O,Canoura J,Bukhryakov K V,Tarifa A,DeCaprio A P,Xiao Y. Angew. Chem. Int. Ed.,2022,61(3):e202112305.
Lu X C,Kong K Y,Unrau P J. Chem. Soc. Rev.,2023,52(12):4071-4098.
Yan C Y,Mu L X,Mei M L,Wang Y,She G W,Shi W S. Anal. Chem.,2023,95(17):6915-6922.
Chen Z G,Lei Y L,Chen X,Wang Z,Liu J B. Biosens. Bioelectron.,2012,36(1):35-40.
Yang Y K,Yang L Q,Ma Y Y,Wang X M,Zhang J H,Bai B Q,Yu L G,Guo C X,Zhang F Y,Qin S. Food Chem.,2022,392:133302.
Froehlich C E,He J Y,Haynes C L. Anal. Chem.,2023,95(5):2639-2644.
Chingarande R G,Tian K,Kuang Y,Sarangee A,Hou C,Ma E,Ren J,Hawkins S,Kim J,Adelstein R,Chen S,Gillis K D,Gu L Q. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.,2023,120(24):e2108118120.
Wang L Q,Wang X J,Wu Y G,Guo M Q,Gu C J,Dai C H,Kong D R,Wang Y,Zhang C,Qu D,Fan C H,Xie Y H,Zhu Z Q,Liu Y Q,Wei D C. Nat. Biomed. Eng.,2022,6(3):276-285.
Qiao L,Zhu Y,Zeng T J,Zhang Y Y,Zhang M J,Song K X,Yin N,Tao Y N,Zhao Y,Zhang Y,Zhang C. Food Chem.,2023,403:134287.
Kong W S,Zhu D,Zhang Y,Luo R G,Ma J,Lei J P,Ju H X. Angew. Chem. Int. Ed.,2023,62(33):e202308514.
Sun Y L,Hou Y N,Cao T Z,Luo C N,Wei Q. Anal. Chem.,2023,95(18):7387-7395.
Zhang X Y,Du Y,Liu X J,Feng R,Jia Y,Ren X,Zhang N,Liu L,Wei Q,Ju H X. Food Chem.,2023,420:136083.
Peng X G,He Y,Zhao J W,Tan K J,Yuan R,Chen S H. Anal. Chem.,2023,95(26):10068-10076.
Zhang Q,Ma R F,Zhang Y Z,Zhao J,Wang Y,Xu Z R. ACS Sens.,2023,8(2):875-883.
Li J X,Dong C,Gan H Y,Gu X Y,Zhang J J,Zhu Y F,Xiong J R,Song C Y,Wang L H. Biosens. Bioelectron.,2023,231:115273.
Pan J,Xu W X,Li W L,Chen S W,Dai Y,Yu S W,Zhou Q T,Xia F. Anal. Chem.,2023,95(1):420-432.
Liu Y,Kong L Q,Li H,Yuan R,Chai Y Q. Anal. Chem.,2022,94(18):6819-6826.
Zhang Y,Li N,Xu Y,Qi N,Peng L,Yang M,Hou C J,Huo D Q. Anal. Chem.,2023,95(16):6586-6594.
Ji X D,Lin X Y,Rivnay J. Nat. Commun.,2023,14(1):1665.
Hu Q,Feng W X,Liang Y Y,Liang Z W,Cao X J,Li S Q,Luo Y L,Wan J W,Ma Y M,Niu L. Anal. Chem.,2022,94(50):17733-17738.
Hu Q,Wan J W,Liang Z W,Li S Q,Feng W X,Liang Y Y,Luo Y L,Cao X J,Ma Y M,Han D X,Niu L. Anal. Chem.,2023,95(12):5463-5469.
Jiang M,Xi X X,Wu Z,Zhang X H,Wang S F,Wen W. Anal. Chem.,2022,94(42):14699-14706.
Li Y Y,Liu D,Meng S Y,Chen T,Liu C,You T Y. Biosens. Bioelectron.,2022,195:113634.
Arishi W A,Eissa S,Al-Kattan K,Zourob M. Biosens. Bioelectron.:X,2023,14:100389.
Sakata T,Shiratori R,Nishitani S. Anal. Chem.,2022,95(2):1480-1489.
Yang L M,Yin X H,An B,Li F. Anal. Chem.,2021,93(3):1709-1716.
Cheng W T,Duan C J,Chen Y,Li D Y,Hou Z Q,Yao Y H,Jiao J,Xiang Y. Anal. Chem.,2023,95(7):3606-3612.
Miao P,Tang Y G. Anal. Chem.,2019,91(23):15187-15192.
Wang G,Zhang Y C,Tang S,Chen S N,Zou F B,Yuan H X,Jiao J. Biosens. Bioelectron.,2023,226:115140.
Nguyen T T Q,Gu M B. Biosens. Bioelectron.,2023,228:115199.
Lasserre P,Balansethupathy B,Vezza V J,Butterworth A,Macdonald A,Blair E O,McAteer L,Hannah S,Ward A C,Hoskisson P A,Longmuir A,Setford S,Farmer E C W,Murphy M E,Flynn H,Corrigan D K. Anal. Chem.,2022,94(4):2126-2133.
Naseri M,Niazi A,Bagherzadeh K,Konoz E,Samadikhah H R. Food Chem.,2023,421:136195.
Shahdost-Fard F,Roushani M. Biosens. Bioelectron.,2017,87:724-731.
Zhong T T,Li S S,Li X,JiYe Y S,Mo Y Y,Chen L Y,Zhang Z Q,Wu H J,Li M L,Luo Q Y. Food Chem.,2022,384:132495.
Bidinger S L,Keene S T,Han S,Plaxco K W,Malliaras G G,Hasan T. Sci. Adv.,2022,8(46):eadd4111.
Zuo X L,Song S P,Zhang J,Pan D,Wang L H,Fan C H. J. Am. Chem. Soc.,2007,129(5):1042-1043.
Ferapontova E E,Olsen E M,Gothelf K V. J. Am. Chem. Soc.,2008,130(13):4256-4258.
Swensen J S,Xiao Y,Ferguson B S,Lubin A A,Lai R Y,Heeger A J,Plaxco K W,Soh H T. J. Am. Chem. Soc.,2009,131(12):4262-4266.
Idili A,Parolo C,Ortega G,Plaxco K W. ACS Sens.,2019,4(12):3227-3233.
Lin S Y,Cheng X B,Zhu J L,Wang B,Jelinek D,Zhao Y C,Wu T Y,Horrillo A,Tan J,Yeung J,Yan W Z,Forman S,Coller H A,Milla C,Emaminejad S. Sci. Adv.,2022,8(38):eabq4539.
Tian L,Zhang Y,Wang L B,Geng Q J,Liu D X,Duan L L,Wang Y H,Cui J S. ACS Appl. Mater. Interfaces,2020,12(47):52713-52720.
Liu Y,Cui K,Kong Q K,Zhang L N,Ge S G,Yu J H. Biosens. Bioelectron.,2020,148:111839.
Wang Y H,Yao L,Ning G,Wu Y H,Wu S,Mao S M,Liu G Q. Biosens. Bioelectron.,2019,143:111613.
Zheng R N,He B S,Xie L L,Yan H Y,Jiang L Y,Ren W J,Suo Z G,Xu Y W,Wei M,Jin H L. Anal. Chem.,2022,94(37):12866-12874.
Cui H N,An K Q,Wang C Q,Chen Y F,Jia S L,Qian J,Hao N,Wei J,Wang K. Sens. Actuators B,2022,355:131238.
Liao W,Cui X T. Biosens. Bioelectron.,2007,23(2):218-224.
Li X X,Shen L H,Zhang D D,Qi H L,Gao Q,Ma F,Zhang C X. Biosens. Bioelectron.,2008,23(11):1624-1630.
Sypabekova M,Jolly P,Estrela P,Kanayeva D. Biosens. Bioelectron.,2019,123:141-151.
Xiao Y,Lubin A A,Heeger A J,Plaxco K W. Angew. Chem. Int. Ed.,2005,44(34):5456-5459.
Lai R Y,Plaxco K W,Heeger A J. Anal. Chem.,2007,79(1):229-233.
Lo Y,Cheung Y W,Wang L,Lee M G,Figueroa-Miranda G,Liang S L,Mayer D,Tanner J A. Biosens. Bioelectron.,2021,192:113472.
Wang Q L,Cui H F,Song X J,Fan S F,Chen L L,Li M M,Li Z Y. Sens. Actuators B,2018,260:48-54.
Malecka K,Ferapontova E E. ACS Appl. Mater. Interfaces,2021,13(32):37979-37988.
Lv M Z,Zhou W,Tavakoli H,Bautista C,Xia J F,Wang Z H,Li X J. Biosens. Bioelectron.,2021,176:112947.
Yuan G L,Xia X R,Zhang J C,Huang J,Xie F,Li X D,Chen D L,Peng C Y. Biosens. Bioelectron.,2023,221:114424.
Song W,Li H,Liang H,Qiang W B,Xu D K. Anal. Chem.,2014,86(5):2775-2783.
Kim G,Cho H,Nandhakumar P,Park J K,Kim K S,Yang H. Anal. Chem.,2022,94(4):2163-2171.
Zhao J,Zhang Y Y,Li H T,Wen Y Q,Fan X Y,Lin F B,Tan L,Yao S Z. Biosens. Bioelectron.,2011,26(5):2297-2303.
Hu Q,Gan S Y,Bao Y,Zhang Y W,Han D X,Niu L. J. Mater. Chem. B,2020,8(16):3327-3340.
Li D J,Chen Y,Liu Z. Chem. Soc. Rev.,2015,44(22):8097-8123.
Hu Q,Wan J W,Luo Y L,Li S Q,Cao X J,Feng W X,Liang Y Y,Wang W,Niu L. Anal. Chem.,2022,94(37):12860-12865.
Hu Q,Hu S H,Li S Q,Liu S J,Liang Y Y,Cao X J,Luo Y L,Xu W J,Wang H C,Wan J W,Feng W X,Niu L. Anal. Chem.,2022,94(28):10206-10212.
Hu Q,Wan J W,Wang H C,Cao X J ,Li S Q,Liang Y Q,Luo Y L,Wang W,Niu L. Anal. Chem.,2022,94(26):9481-9486.
Wan J W,Liang Y Y,Hu Q,Liang Z W,Feng W X,Tian Y Y,Li S Q,Ye Z J,Hong M R,Han D X,Niu L. Anal. Chem.,2023,95(37):14094-14100.
Hu Q,Cao X J,Li S Q,Liang Y Y,Luo Y L,Feng W X,Han D X,Niu L. Anal. Chem.,2022,94(39):13516-13521.
Hu Q,Li S Q,Liang Y Y,Feng W X,Luo Y L,Cao X J,Niu L. J. Electrochem.,2023,29(6):2218001.
Su L F,Wan J W,Hu Q,Qin D D,Han D X,Niu L. Anal. Chem.,2023,95(9):4570-4575.
Kalluri R,LeBleu V S. Science,2020,367(6478):eaau6977.
Hashkavayi A B,Cha B S,Lee E S,Kim S,Park K S. Anal. Chem.,2020,92(19):12733-12740.
Zhu C,Li L S,Wang Z J,Irfan M,Qu F. Biosens. Bioelectron.,2020,160:112213.
Cheng W T,Yao Y H,Li D Y,Duan C J,Wang Z Y,Xiang Y. Biosens. Bioelectron.,2023,238:115552.
Chen Y H,Kong D R,Qiu L P,Wu Y G,Dai C H,Luo S,Huang Z P,Lin Q Y,Chen H,Xie S T,Geng L,Zhao J,Tan W H,Liu Y Q,Wei D C. Anal. Chem.,2023,95(2):1446-1453.
Wang S,Zhang L Q,Wan S,Cansiz S,Cui C,Liu Y,Cai R,Hong C Y,Teng I T,Shi M L,Wu Y,Dong Y Y,Tan W H. ACS Nano,2017,11(4):3943-3949.
Zhao L,Sun R J,He P,Zhang X R. Anal. Chem.,2019,91(22):14773-14779.
Lu J Y,Wang M H,Han Y W,Deng Y,Zeng Y J,Li C,Yang J,Li G X. Anal. Chem.,2022,94(12):5055-5061.
Kashefi-Kheyrabadi L,Kim J,Chakravarty S,Park S,Gwak H,Kim S I,Mohammadniaei M,Lee M H,Hyun K A,Jung H I. Biosens. Bioelectron.,2020,169:112622.
Cheng W T,Duan C J,Chen Y,Li D Y,Hou Z Q,Yao Y H,Jiao J,Xiang Y. Anal. Chem.,2023,95(7):3606-3612.
Yu Y Q,Guo Q Q,Jiang W L,Zhang H,Cai C X. Anal. Chem.,2021,93(32):11298-11304.
Plaks V,Koopman C D,Werb Z. Science,2013,341(6151):1186-1188.
Li W Z,Wang H Y,Zhao Z J,Gao H Q,Liu C L,Zhu L,Wang C,Yang Y L. Adv. Mater.,2019,31(45):1805344.
Cao J,Zhao X P,Younis M R,Li Z Q,Xia X H,Wang C. Anal. Chem.,2017,89(20):10957-10964.
Shen C C,Liu S P,Li X Q,Yang M H. Anal. Chem.,2019,91(18):11614-11619.
Peng Y,Lu B,Deng Y,Yang N N,Li G X. Biosens. Bioelectron.,2022,201:113973.
Gong Y J,Yao Y H,Cheng W T,Duan C J,Li D Y,Wang Z Y,Xiang Y. Anal. Chem.,2022,94(34):11767-11772.
Shen H W,Yang J,Chen Z P,Chen X P,Wang L,Hu J,Ji F H,Xie G M,Feng W L. Biosens. Bioelectron.,2016,81:495-502.
Yang J M,Li X L,Jiang B Y,Yuan R,Xiang Y. Anal. Chem.,2020,92(11):7893-7899.
Hashkavayi A B,Cha B S,Hwang S H,Kim J,Park K S. Sens. Actuators B,2021,343:130087.
Cesewski E,Johnson B N. Biosens. Bioelectron.,2020,159:112214.
Kumar N,Shetti N P,Jagannath S,Aminabhavi T M. Chem. Eng. J.,2022,430:132966.
Furst A L,Francis M B. Chem. Rev.,2018,119(1):700-726.
Jiang H,Sun Z K,Guo Q,Weng X. Biosens. Bioelectron.,2021,182:113191.
Al Mamun M,Wahab Y A,Hossain M M,Hashem A,Johan M R. TrAC-Trends Anal. Chem.,2021,145:116458.
Tian J Y,Liu X L,Zhang S,Chen K,Zhu L,Song Y P,Wang M H,Zhang Z H,Du M. Food Chem.,2023,402:134357.
Zelada‐Guillén G A,Riu J,Düzgün A,Rius F X. Angew. Chem. Int. Ed.,2009,48(40):7334-7337.
Ding J W,Lei J H,Ma X,Gong J,Qin W. Anal. Chem.,2014,86(19):9412-9416.
Labib M,Zamay A S,Kolovskaya O S,Reshetneva I T,Zamay G S,Kibbee R J,Sattar S A,Zamay T N,Berezovski M V. Anal. Chem.,2012,84(21):8966-8969.
Bai C J,Lu Z W,Jiang H,Yang Z H,Liu X M,Ding H M,Li H,Dong J,Huang A X,Fang T,Jiang Y Q,Zhu L L,Lou X H,Li S H,Shao N S. Biosens. Bioelectron.,2018,110:162-167.
Zhang Z J,Pandey R,Li J X,Gu J,White D,Stacey H D,Ang J C,Steinberg C J,Capretta A,Filipe C D M,Mossman K,Balion C,Miller M S,Salena B J,Yamamura D,Soleymani L,Brennan J D,Li Y F. Angew. Chem. Int. Ed.,2021,60(45):24266-24274.
Abbaspour A,Norouz-Sarvestani F,Noori A,Soltani N. Biosens. Bioelectron.,2015,68:149-155.
Nguyen T T Q,Kim E R,Gu M B. Biosens. Bioelectron.,2022,198:113835.
Lü J P,Wan J W,Wu D,Ye Z J,Tian Y Y,Hong M R,Chen S M,Liu Y T,Wang M G,Hu Q,Han D X,Niu L. Biomed. Anal.,2024,1(1):36-45.
0
浏览量
9
下载量
0
CSCD
关联资源
相关文章
相关作者
相关机构