1.中国科学院烟台海岸带研究所,中国科学院海岸带环境过程与生态修复重点实验室,山东省海岸带环境工程技术研究中心,山东 烟台 264003
2.烟台大学 化学化工学院,山东 烟台 264005
3.中国科学院大学,北京 100049
张良伟,博士,副研究员,研究方向:小分子探针及荧光成像分析,E-mail:liangweizhang@yic.ac.cn
纸质出版日期:2024-01-15,
收稿日期:2023-08-31,
修回日期:2023-10-08,
扫 描 看 全 文
付信悦,张良伟,刘姝菂等.响应型荧光探针检测神经递质的研究进展[J].分析测试学报,2024,43(01):107-117.
FU Xin-yue,ZHANG Liang-wei,LIU Shu-di,et al.Advances in Responsive Fluorescent Probes for Detecting Neurotransmitters[J].Journal of Instrumental Analysis,2024,43(01):107-117.
付信悦,张良伟,刘姝菂等.响应型荧光探针检测神经递质的研究进展[J].分析测试学报,2024,43(01):107-117. DOI: 10.12452/j.fxcsxb.23083105.
FU Xin-yue,ZHANG Liang-wei,LIU Shu-di,et al.Advances in Responsive Fluorescent Probes for Detecting Neurotransmitters[J].Journal of Instrumental Analysis,2024,43(01):107-117. DOI: 10.12452/j.fxcsxb.23083105.
神经递质是一类在神经系统中起重要作用的化学物质,其异常表达与多种神经系统疾病相关。荧光探针因高选择、高灵敏和可视化特性在众多神经递质检测方法中具有突出优势。该文主要综述了2019年以来响应型荧光探针在神经递质检测方面的新进展,介绍了6类神经递质,包括胆碱类、生物胺类、氨基酸类、神经肽类、嘌呤类以及气体信号分子。在分析各类神经递质结构和反应特点的基础上,介绍了相应探针的设计思路和反应机理。这些研究为神经递质的精确检测提供了重要的方法和理论支持,有望在神经系统疾病的早期诊断和治疗中发挥关键作用。最后展望了响应型荧光探针未来的发展趋势。
Neurotransmitters are a class of pivotal chemical substances operating within the neural system,and their abnormal levels are intricately linked to a spectrum of neurological disorders. Among a multitude of techniques employed for neurotransmitter detection,fluorescent probes have emerged as formidable contenders due to their inherent attributes of high selectivity,sensitivity,and visualizability. In this review,we mainly summarized the recent advances in responsive fluorescent probes for neurotransmitter detection since 2019,providing an exposition on six categories of neurotransmitters encompassing acetylcholine,biogenic amines,amino acids,neuropeptides,purines,and gaseous signaling molecules. Furthermore,according to the in-depth analysis of the structural and reaction activity of these neurotransmitters,we expound upon the underlying design principles and reaction mechanisms governing the corresponding probes. These studies provide important methodological and theoretical support for the accurate detection of neurotransmitters and are expected to play a key role in the early diagnosis and treatment of neurological diseases. In addition,the review casts a discerning eye towards prospective trajectories,and emphasizes the continuous improvement of fluorescent probes to meet the needs of neurotransmitter research and clinical needs,so as to provide reference for future research.
荧光探针神经递质胆碱生物胺氨基酸神经肽嘌呤气体
fluorescent probeneurotransmittercholinebiogenic amineamino acidsneuropeptidepurinesgas
Hu Q,Shi Y X,Yang X L,Zhang J,Li B,Liao X L,Liu X. Chin. J. Biotechnol.(胡巧,史雨馨,杨晓玲,张静,李波,廖晓玲,刘雪. 生物工程学报),2020,36(6):1051-1059.
Ng J,Papandreou A,Heales S J,Kurian M A. Nat. Rev. Neurol.,2015,11(10):567-584.
Zhao F,Li Q,Liang M L,Yan Y,Xing J,Qin X M,Gao X X. Chin. J. Anal. Chem.(赵芳,李强,梁梅丽,闫艳,邢婕,秦雪梅,高晓霞. 分析化学),2018,46(1):121-128.
Wu Z F,Lin D Y,Li Y L. Nat. Rev. Neurosci.,2022,23(5):257-274.
Su Y,Bian S M,Sawan M. Analyst,2020,145(19):6193-6210.
Mukhopadhyay S,Sarkar A,Chattopadhyay P,Dhara K. Chem. Asian J.,2020,15(20):3162-3179.
Zuo Z P,Kang T,Hu S L,Su W Y,Gan Y,Miao Z,Zhao H Q,Feng P,Ke B W,Li M Y. Anal. Chem.,2022,94(17):6441-6445.
Perry M,Li Q,Kennedy R T. Anal. Chim. Acta,2009,653(1):1-22.
Holm T H,Isaksen T J,Lykke-Hartmann K. P Type ATPases:Methods and Protocols. New York:Springer New York,2016:333-340.
Lendor S,Hassani S A,Boyaci E,Singh V,Womelsdorf T,Pawliszyn J. Anal. Chem.,2019,91(7):4896-4905.
Zhang Z X,Gao P F,Guo X F,Wang H,Zhang H S. Anal. Bioanal. Chem.,2011,401(6):1905-1914.
Nováková D,Kudláček K,Novotný J,Nesměrák K. Monatsh. Chem.,2022,153(9):753-758.
Orwar O,Jardemark K,Jacobson I,Moscho A,Fishman H A,Scheller R H,Zare R N. Science,1996,272(5269):1779-1782.
Moini M,Schultz C L,Mahmood H. Anal. Chem.,2003,75(22):6282-6287.
Cao L W,Zhang H S,Hong W. Microchim. Acta,2007,158(3):361-368.
Liao H W,Rubakhin S S,Philip M C,Sweedler J V. Anal. Chim. Acta,2020,1118:36-43.
Banerjee S,Mccracken S,Hossain M F,Slaughter G. Biosensors,2020,10(8):101.
Bucher E S,Wightman R M. Annu. Rev. Anal. Chem.,2015,8:239-261.
Moon J M,Thapliyal N,Hussain K K,Goyal R N,Shim Y B. Biosens. Bioelectron.,2017,102:540-552.
Rajagopalan V,Venkataraman S,Rajendran D S,Kumar V V,Kumar V V,Rangasamy G. Environ. Res.,2023,227:115724.
Liu R,Feng Z Y,Li D H,Jin B,Lan Y,Meng L Y. Trends Anal. Chem.,2022,148:116541.
Ma X,Wu Y,She J,Zhao A S,Yang S X,Yang X,Xiao F,Sun Y M. Sens. Actuators B,2022,365:131874.
Donzanti B A,Yamamoto B K. Life Sci.,1988,43(11):913-922.
Sun Z,Li Q,Bi K S. Molecules,2018,23(12):3111.
Han X M,Qin Y J,Zhu Y,Zhang X L,Wang N X,Rang Y,Zhai X J,Lu Y N. J. Pharm. Biomed. Anal.,2019,174:683-695.
Fuertes I,Barata C. Chemosphere,2021,263:127814.
Wu X M,Wang R,Jiang Q Q,Wang S E,Yao Y,Shao L H. Biomed. Chromatogr.,2014,28(4):459-462.
Thomas J,Khanam R,Vohora D. Pharm. Biol.,2015,53(10):1539-1544.
Liu B H,Pu J,Li Z Q,Zhang X R. Sci. Rep.,2022,12(1):14470.
Zhao X E,Suo Y R. Talanta,2008,76(3):690-697.
Bai S,Ma Y,Obata K,Sugioka K. Small Sci.,2023,3(3):2200093.
Fang H B,Chen Y C,Jiang Z Y,He W J,Guo Z J. Acc. Chem. Res.,2023,56(3):258-269.
Li W H,Kuwata M. Environ. Sci. Technol.,2023,57(23):8701-8707.
Serkan E,Sait M,Mehmet O. Chem. Eng. J.,2023,468:143767.
Zhang M Y,Chen Z H,Liu X H,Song C,Zeng C H,Lv T Y Z,Xu Z Y,Chen X Q,Wang L,Liu B,Peng X J. J. Hazard. Mater.,2023,452:131177.
Afrin A,Swamy P C A. Coord. Chem. Rev.,2023,494:215327.
Zhou Y Q,Yang X F,Zhang J,Xu S,Li J,Wang W S,Yan M. Coord. Chem. Rev.,2023,493:215258.
Yang S X,Zhang Z M,Dai C,Li J,Tian M G. Chem. Eng. J.,2022,451:139032.
Li M H,Tang J J,Lin C,Shen A J,Ma X L,Wu J Q,Gao X L,Wang P J. Adv. Healthcare Mater.,2023,2300602.
Zheng J R,Xu Y,Fan L X,Qin S H,Li H,Sang M M,Li R X,Chen H Y,Yuan Z W,Li B W. Small,2020,16(33):e2002211
Ahlawat J,Sharma M,Pundir C S. Microchem. J.,2023,190:108620.
Sidhu J S,Rajendran K,Mathew A B,Iqbal T,Saini D K,Das D. Anal. Chem.,2023,95(19):7594-7602.
Zhao C,Zhou F Y,Lu K,Yang S K,Tan B J,Sun W L,Shangguan L N,Wang H Y,Liu Y. Sens. Actuators B,2022,360:131647.
He N,Yu L,Xu M H,Huang Y,Wang X Y,Chen L X,Yue S W. J. Mater. Chem. B,2021,9(11):2623-2630.
Chao S,Krejci E,Bernard V,Leroy J,Jean L,Renard P Y. Chem. Commun.,2016,52(77):11599-11602.
Wei X Z,Zhu T,Ma Y S,Sun J Y,Zheng G X,Ma T B,Yang X F,Song Z L,Lv Y F,Zhang J,Yan M. Sens. Actuators B,2023,380:133392.
Gu X,Wang X Y. Anal. Biochem.,2021,632:114381.
Wei J F,Ren J,Liu J,Meng X W,Ren X L,Chen Z Z,Tang F Q. Biosens. Bioelectron.,2014,52:304-309.
Li H C,Guo Y X,Xiao L H,Chen B. Biosens. Bioelectron.,2014,59:289-292.
Martín Barreiro A,De Marcos S,De La Fuente J M,Grazú V,Galbán J. Sens. Actuators B,2018,277:261-270.
Wang X Z,Du J,Xiao N N,Zhang Y,Fei L,Lacoste J D,Huang Z,Wang Q,Wang X R,Ding B. Analyst,2020,145(13):4646-4663.
Ye T,Peng Y,Yuan M,Cao H,Yu J S,Li Y,Xu F. Microchim. Acta,2018,186(1):40.
Mukhametshina A R,Fedorenko S V,Petrov A M,Zakyrjanova G F,Petrov K A,Nurullin L F,Nizameev I R,Mustafina A R,Sinyashin O G. ACS Appl. Mater. Interfaces,2018,10(17):14948-14955.
Zhou N,Huo F J,Yue Y K,Yin C X. J. Am. Chem. Soc.,2020,142(41):17751-17755.
Yang X T,Hu Y F,Li G K. J. Instrum. Anal.(杨晓婷,胡玉斐,李攻科. 分析测试学报),2013,32(11):1394-1400.
Das D,Dutta R K. Dyes Pigm.,2022,203:110314.
Zhang Y F,Wang B,Xiong H Y,Wen W,Cheng N. Microchem. J.,2019,146:66-72.
Klockow J L,Hettie K S,Glass T E. ACS Chem. Neurosci.,2013,4(10):1334-1338.
Hettie K S,Liu X,Gillis K D,Glass T E. ACS Chem. Neurosci.,2013,4(6):918-923.
Qiao J,Wu D Y,Song Y Y,Ji W L,Yue Q W,Mao L Q,Qi L. Anal. Chem.,2021,93(44):14743-14747.
Zhang L,Liu X A,Gillis K D,Glass T E. Angew. Chem. Int. Ed.,2019,58(23):7611-7614.
Yue Y K,Huo F J,Yin C X. Anal. Chem.,2019,91(3):2255-2259.
Zhou N,Yin C X,Yue Y K,Zhang Y B,Cheng F Q,Huo F J. Chem. Commun.,2022,58(18):2999-3002.
Zhou N,Yin C X,Yue Y K,Huo F J. Sens. Actuators B,2022,373:132711.
Yan H M,Wang Y T,Huo F J,Yin C X. J. Am. Chem. Soc.,2023,145(5):3229-3237.
Zhao Z S,Guo X D,Li S Y,Yang G Q. Acta Chim. Sin.(赵振盛,郭旭东,李沙瑜,杨国强. 化学学报),2016,74(7):593-596.
Deng H P,Zhang Z H,Zhao Y J,Yu C Y,Gong L D,Yan D Y,Zhu X Y. Mater. Today Chem.,2017,3:73-81.
Tang X Y,Liu Y M,Bai X L,Yuan H,Hu Y K,Yu X P,Liao X. Anal. Chim. Acta,2021,1157:338394.
Baruah U,Gogoi N,Konwar A,Jyoti Deka M,Chowdhury D,Majumdar G. J. Nanopart.,2014,2014:178518.
Tian T,He Y,Ge Y L,Song G W. Sens. Actuators B,2017,240:1265-1271.
Tiwari A,Walia S,Sharma S,Chauhan S,Kumar M,Gadly T,Randhawa J K. J. Mater. Chem. B,2023,11(5):1029-1043.
Si B N,Wang Y B,Lu S W,Liu E Z,Fan J,Hu X Y. J. Control. Release,2017,259:e13-e14.
Chaiendoo K,Ittisanronnachai S,Promarak V,Ngeontae W. Carbon,2019,146:728-735.
Henke A,Kovalyova Y,Dunn M,Dreier D,Gubernator N G,Dincheva I,Hwu C,Šebej P,Ansorge M S,Sulzer D,Sames D. ACS Chem. Neurosci.,2018,9(5):925-934.
Alonso D,Vázquez Villa H,Gamo A M,Martínez-Esperón M F,Tortosa M,Viso A,Fernández de la Pradilla R,Junquera E,Aicart E,Martín-Fontecha M,Benhamú B,López-Rodríguez M L,Ortega-Gutiérrez S. ACS Med. Chem. Lett.,2010,1(6):249-253.
Mccorvy J D,Roth B L. Pharmacol. Ther.,2015,150:129-142.
Garvey R W,Lacivita E,Niso M,Duszyńska B,Harris P E,Leopoldo M. ChemMedChem,2022,17(10):e202100759.
Rothman R B,Baumann M H,Savage J E,Rauser L,Mcbride A,Hufeisen S J,Roth B L. Circulation,2000,102(23):2836-2841.
Simonin J,Vernekar S K V,Thompson A J,Hothersall J D,Connolly C N,Lummis S C R,Lochner M. Bioorg. Med. Chem. Lett.,2012,22(2):1151-1155.
Levit Kaplan A,Strachan R T,Braz J M,Craik V,Slocum S,Mangano T,Amabo V,O’donnell H,Lak P,Basbaum A I,Roth B L,Shoichet B K. J. Med. Chem.,2022,65(5):4201-4217.
Vázquez-Villa H,González Vera J A,Benhamú B,Viso A,Fernández de la Pradilla R,Junquera E,Aicart E,López Rodríguez M L,Ortega-Gutiérrez S. J. Med. Chem.,2010,53(19):7095-7106.
Wang Z H,Zhang Y F,Zhang B,Lu X Q. Talanta,2018,190:1-8.
Lichtenstein L M. Sci. Am.,1993,269(3):116-124.
Oshikawa Y,Furuta K,Tanaka S,Ojida A. Anal. Chem.,2016,88(3):1526-1529.
Wang Q H,Fang G Z,Liu Y Y,Zhang D D,Liu J M,Wang S. Food Anal. Methods,2017,10(7):2585-2592.
Dalangin R,Kim A,Campbell R E. Int. J. Mol. Sci.,2020,21(17):6197.
Pilicer S L,Bakhshi P R,Bentley K W,Wolf C. J. Am. Chem. Soc.,2017,139(5):1758-1761.
Zhao L,Zhou H X,Zhou Q H,Peng C,Cheng T Y,Liu G H. Sens. Actuators B,2020,320:128383.
Masharina A,Reymond L,Maurel D,Umezawa K,Johnsson K. J. Am. Chem. Soc.,2012,134(46):19026-19034.
Marvin J S,Shimoda Y,Magloire V,Leite M,Kawashima T,Jensen T P,Kolb I,Knott E L,Novak O,Podgorski K,Leidenheimer N J,Rusakov D A,Ahrens M B,Kullmann D M,Looger L L. Nat. Methods,2019,16(8):763-770.
Umeno T,Muroi L,Kayama Y,Usui K,Hamada K,Mizutani A,Karasawa S. Bioconjugate Chem.,2023,34(8):1439-1446.
Feuster E K,Glass T E. J. Am. Chem. Soc.,2003,125(52):16174-16175.
Motoyoshiya J,Tomioka S,Kobayashi D,Fujimoto T. Tetrahedron Lett.,2018,59(12):1104-1107.
Qian T R,Wang H,Xia X,Li Y L. Curr. Opin. Neurobiol.,2023,81:102751.
Wu Y,Wen J,Li H J,Sun S G,Xu Y Q. Chin. Chem. Lett.,2017,28(10):1916-1924.
Huang B H,Liang B,Zhang R S,Xing D M. Coord. Chem. Rev.,2022,452:214302.
Jun Y W,Sarkar S,Kim K H,Ahn K H. ChemPhotoChem,2019,3(5):214-219.
Tamima U,Sarkar S,Islam M R,Shil A,Kim K H,Reo Y J,Jun Y W,Banna H,Lee S,Ahn K H. Angew. Chem. Int. Ed.,2023,62(15):e202300580.
Sun P P,Chen H C,Lu S Y,Hai J,Guo W T,Jing Y H,Wang B D. Anal. Chem.,2022,94(33):11573-11581.
Li L,Hsu A,Moore P K. Pharmacol. Ther.,2009,123(3):386-400.
Lim M H,Wong B A,Pitcock Jr. W H,Mokshagundam D,Baik M H,Lippard S J. J. Am. Chem. Soc.,2006,128(44):14364-14373.
Huo Y Y,Miao J F,Fang J R,Shi H,Wang J J,Guo W. Chem. Sci.,2019,10(1):145-152.
Gao C,Lin L,Sun W,Tan Z L,Huang J R,He L,Lu Z L. Talanta,2018,176:382-388.
Jiao S,Yang S,Wang Y Y,Ma A. Sens. Actuators B,2023,374:132790.
Shiue T W,Chen Y H,Wu C M,Singh G,Chen H Y,Hung C H,Liaw W F,Wang Y M. Inorg. Chem.,2012,51(9):5400-5408.
Yang Y J,Seidlits S K,Adams M M,Lynch V M,Schmidt C E,Anslyn E V,Shear J B. J. Am. Chem. Soc.,2010,132(38):13114-13116.
Wang X Y,Lin Y M,Sun X Y,Wu Y Q,Miao H,Chu J,Bai T W,Fu Y L. Sens. Actuators B,2023,383:133592.
Han S H,Yang L,Liu M M,Li H P,Song X Z. Chem. Eng. J.,2023,463:142383.
Wang J G,Li C B,Chen Q Q,Li H F,Zhou L H,Jiang X,Shi M X,Zhang P F,Jiang G Y,Tang B Z. Anal. Chem.,2019,91(15):9388-9392.
Sun M T,Yu H,Zhang K,Wang S H,Hayat T,Alsaedi A,Huang D J. ACS Sens.,2018,3(2):285-289.
Liu M,Xiao R S,Feng B,Fan D Y,Huang S,Bi A Y,Zhong S B,Feng X P,Liu S,Zeng W B. Sens. Actuators B,2021,342:130038.
Liu X,Li N,Li M,Chen H,Zhang N N,Wang Y L,Zheng K B. Coord. Chem. Rev.,2020,404:213109.
Hou J J,Huang Y,Fu L,Sun M Z,Wang L X,Guo R,Chen L X,Lv C J. Anal. Chem.,2023,95(13):5514-5521.
Wang R,Yu F B,Chen L X,Chen H,Wang L J,Zhang W W. Chem. Commun.,2012,48(96):11757-11759.
Gao M,Wang R,Yu F B,You J M,Chen L X. Analyst,2015,140(11):3766-3772.
Huang Y,Yu F B,Wang J C,Chen L X. Anal. Chem.,2016,88(7):4122-4129.
Zhang X,Zhang L W,Gao M,Wang Y Q,Chen L X. J. Hazard. Mater.,2020,396:122673.
Zhang X,Zhang L,Liu S,Zhu X Z,Zhou P P,Cheng X Y,Zhang R J,Zhang L W,Chen L X. J. Hazard. Mater.,2022,423:127179.
Pak Y L,Li J,Ko K C,Kim G,Lee J Y,Yoon J. Anal. Chem.,2016,88(10):5476-5481.
Peng J L,Ju Q K,An B S,Yin Z J,Wei N N,Zhang Y R. Talanta,2022,250:123741.
Shang Z Y,Meng Q T,Tian D H,Wang Y,Zhang Z X,Zhang Z Q,Zhang R. Food Chem.,2023,427:136701.
Hu Y S,Kang J,Zhou P P,Han X,Sun J Y,Liu S D,Zhang L W,Fang J G. Sens. Actuators B,2018,255:3155-3162.
Li H N,Fang Y X,Yan J J,Ren X Y,Zheng C,Wu B,Wang S Y,Li Z L,Hua H M,Wang P,Li D H. Trends Anal. Chem.,2021,134:116117.
Zhao C C,Zhang X L,Li K B,Zhu S J,Guo Z Q,Zhang L L,Wang F Y,Fei Q,Luo S H,Shi P,Tian H,Zhu W H. J. Am. Chem. Soc.,2015,137(26):8490-8498.
Quan Y Y,Fan L L,Shen H Y,Wu B B,Kong S S,Luo Y S,Huang Z S,Ye X X. Dyes Pigm.,2022,197:109897.
Chen Y C,Zhu C C,Yang Z H,Chen J J,He Y F,Jiao Y,He W J,Qiu L,Cen J J,Guo Z J. Angew. Chem. Int. Ed.,2013,52(6):1688-1691.
Wang X,Sun J,Zhang W H,Ma X X,Lv J Z,Tang B. Chem. Sci.,2013,4(6):2551-2556.
0
浏览量
45
下载量
0
CSCD
关联资源
相关文章
相关作者
相关机构